ՀՀ ԳԱԱ Կենդանաբանության և հիդրոէկոլոգիայի գիտական կենտրոն (Կենդանաբանություն. մակաբուծաբանություն. էկոլոգիա)

Կենդանի նյութի կազմավորման մակարդակները, հատկությունները և ֆունկցիաները: Գրգռականությունը որպես կենդանի նյութի կարևորագույն և համընդհանուր հատկություն, դրա դրսևորումները կենդանի օրգանիզմների տարբեր խմբերում:

Կենդանիների ընդհանուր բնութագիրը: Կենդանիների դերը երկրագնդի էկոհամակարգերում: Կենդանիների երկրաբանական նշանակությունը:

Կենդանիների բազմազանությունը և դասակարգման ընդհանուր սկզբունքներն ու խնդիրները: Կենդանական աշխարհի հիմնական ‎ֆիլոգենետիկ ճյուղերը և ընդհանուր դասակարգումը: Կենդանական աշխարհի ընդհանուր ֆիլոգենետիկ ծառը:

Երկրագնդի կենդանաշխարհագրական բաժանումը: Կենդանաշխարհագրական շրջանները:

Հասկացություն լանդշաֆտների մասին: Հայաստանի վերընթաց լանդշաֆտային գոտիները:

Կենդանիների գոյության միջավայր: Օրգանիզմների հարմարողականությունը միջավայրի պայմաններին:

Օրգանիզմների վրա էկոլոգիական գործոնների ազդեցության ընդհանուր օրինաչափությունները (օպտիմումի կանոն, էկոլոգիական տոլերանտություն, գործոնների փոխազդեցություն, սահմանափակող գործոններ):

Կենսացիկլերը և միջավայրի պայմանների սեզոնայնությունը` ձմեռային և ամառային քուն, դիապաուզա, չու, այլն: Լուսապարբերականություն:

Կենդանիների հիմնական կերային խմբերը` բուսակեր, գիշատիչ, սապրո‎ֆագ, նեկրո‎ֆագ և այլն: Կենդանիների տրո‎ֆոէներգետիկ դերի քանակական գնահատումը էկոհամակարգերում:

Կենդանիների տարածումը պայմանավորող գործոնները: Հասկացություն արեալի մասին: Էնդեմիկ, ռելիկտային, կոսմոպոլիտ կենդանատեսակներ:

Արեալի ձևավորման երկրաբանական նախադրյալները: Արեալների ձևերը: Արեալների Էվոլյուցիոն փոփոխությունները:

Կենդանիների հաղորդակցման ձևերը պոպուլյացիայում՝ տեսողության, լսողության, հոտառության, հպումների միջոցով: Վարքը և հարմարվածությունը:

Վարքի տեսակները՝ բնածին և ձեռքբերովի, անհատական և խմբային վարք:

Կենդանիների կերային և տարածական փոխհարաբերություններով պայմանավորված վարքի առանձնահատկությունները:

Վերարտադրողական վարք: Բեղունություն և սերնդի պահպանում: Սերնդի խնամք:

Բնական պաշարները և դրանց դասակարգումը: Ռեսուրսների ճգնաժամ: Էկոլոգիական անվտանգություն:

Վնասակար և օգտակար կենդանիներ: «Վնասատու» հասկացության համեմատական բնույթը: Վնասատուների դեմ պայքարի բացասական հետևանքները: Պայքարի անվտանգ միջոցներ` հասկացություն կենսաբանական պայքարի մասին: Գիշատիչների և մակաբույծների դերը կենսաբանական պայքարում:

Կենդանիները որպես մարդու առողջության ռիսկի գործոն: Միջավայրի համաճարակային տարրերով աղտոտվածության խնդիրները և դրանց լուծման ուղիները:

Օտարածին և ինվազիվ տեսակներ՝ տարբերությունները և վտանգները բնիկ տեսակների համար: Կենդանիների կլիամայավարժեցում` արդյունքները և հետևանքները: Հայաստանում կլիամայավարժեցրած կենդանիները:

Կենսաբազմազանությունը որպես կենսոլորտի հիմք: Կենդանական աշխարհի արդի վիճակը, պահպանության խնդիրները: Կարմիր գիրք: Հայաստանի Կարմիր գիրքը: Բնության հատուկ պահպանվող տարածքներ (ԲՀՊՏ-ներ): Հայաստանի ԲՀՊՏ-ները:

Հայաստանի ‎ֆաունայի ձևավորման պատմությունը, առանձնահատկություններն ու համառոտ բնութագիրը: Կենդանիների տարածումը` կապված ժամանակակից աշխարհագրական և ուղղաձիգ գոտիականության հետ:

Մթնոլորտային օդի պահպանության հիմնախնդիրը համամոլորակային համատեքստում և Հայաստանի Հանրապետությունում:

Ջրային ռեսուրսներն ու դրանց պահպանությունը համամոլորակային համատեքստում և Հայաստանում: Սևանի հիմնախնդիրը:

Հողային ծածկույթը և նրա պահպանության հիմնախնդիրները համամոլորակային համատեքստում և Հայաստանում:

Անտառային էկոհամակարգերի պահպանության խնդիրները համամոլորակային համատեքստում ևՀայաստանում:

Էկոլոգիապես անվտանգ տեխնոլոգիաների կիրառումը:

Շրջակա միջավայրի աղտոտման հետ կապված առողջապահական հիմնախնդիրները համամոլորակային համատեքստում և Հայաստանի Հանրապետությունում :

Բնության և հասարակության փոխհարաբերությունների զարգացման հեռանկարները: Նոոսֆերայի իդեալական և կայուն զարգացման հիմնախնդիրը:

Էկոլոգիայում կիրառվող ուսումնասիրության ավանդական և ժամանակակից մեթոդները: Աշխարհագրական Տեղեկատվական Համակարգերի (GIS) կիրառությունը էկոլոգիական հիմնախնդիրների ուսումնասիրության գործում:

Միջազգային համագործակցությունը էկոլոգիական հիմնախնդիրների լուծման ուղիների շուրջ: Կազմակերպություններ և միջազգային համաձայնագրեր:

Օրգանական աշխարհի զարգացման ապացույցները՝ հնէաբանական, ձևաբանական, սաղմնաբանական, բջջաբանական, կենսաքիմիական, կենդանաշխարհագրական: Անցումային ձևեր՝ բրածո և ժամանակակից:

Օրգանական աշխարհի զարգացման հիմնական ուղղությունները (կենսաբանական առաջադիմություն, կենսաբանական հետադիմություն) և ուղիները (արոմոր‎ֆոզ, իիոադապտացիա, դեգեներացիա):

Տեսակը որպես կարգաբանության հիմնական միավոր: Տեսակի չափանիշները: Ներ- և վերտեսակային խմբեր:

Միկրոէվոլյուցիա: Տեսակառաջացման հիմնական ձևերը. դիվերգենտ տեսակառաջացում (սիմպատրիկ և ալոպատրիկ): Հիբրիդացման դերը տեսակառաջացման գործընթացներում:

Պոպուլյացիա: Պոպուլյացիայի գենետիկական և էկոլոգիական բնութագիրը: Էվոլյուցիոն գործընթացները պոպուլյացիայում:

Մակրոէվոլյուցիա: Տարամիտում (դիվերգենցիա), համամիտում (կոնվերգենցիա), էվոլյուցիայի զուգահեռ ընթացք: Ժամանակակից կարգաբանական համակարգը որպես օրգանական աշխարհի զարգացման արտացոլում:

Միաբջիջ և բազմաբջիջ կենդանիներ: Բազմաբջջայնության առաջացման տեսությունները: Բազմաբջջայնության կենսաբանական նշանակությունը:

Կենդանիների համաչափության հիմնական ձևերը, դրանց հարմարողական նշանակությունը: Մետամերիան որպես համաչափության հատուկ ձև:

Բազմացման հիմնական ձևերը (անսեռ, սեռական) և դրանց տարատեսակները: Սեռական պրոցեսի էվոլյուցիա:

Բաժանասեռության և հերմա‎ֆրոդիտիզմի երևույթը, դրանց առավելություններն ու թերությունները, կենսաբանական նշանակությունը:

Սեռական բջիջներ: Կառուցվածքը, ֆունկցիաները: Գամետոգենեզ:

Սեռի որոշման գենետիկական մեխանիզմները՝ քրոմոսոմային, գենոտիպային, ֆենոտիպային:

Բեղմնավորման ձևերը: Զարգացում առանց բեղմնավորման՝ կուսածնություն: Կուսածնության տեսակները և կենսաբանական նշանակությունը:

Բազմացման ձևերի հերթափոխման երևույթը կենդանիների կենսացիկլում, դրա կենսաբանական նշանակությունը:

Օնտոգենեզ: Օնտոգենեզի փուլերը և դրանց բնութագիրը:

Սաղմնային զարգացում: Տրոհում: Գաստրուլացում: Մեզոդերմի առաջացում: Հյուսվածքների ձևավորում: Առաջնային օրգանոգենեզ:

Մարմնի խոռոչի զարգացումը և ձևափոխությունները: Պարենքիմատոզ, առաջնային և երկրորդային խոռոչ ունեցող կենդանիներ: Մարմնի խոռոչի էվոլյուցիան և հիմնական ֆունկցիաները:

Ուսմունք սաղմնային թերթիկների մասին: Կինոբլաստ, ‎ֆագոցիտոբլաստ: Երկշերտ, եռաշերտ կենդանիներ:

Սաղմնային թաղանթներ: Անամնիաներ և ամնիոտներ` նրանց համեմատական բնութագիրը և ներկայացուցիչները:

Կենդանիների ցամաք դուրս գալը և դրա հետ կապված մոր‎ֆոֆունկցիոնալ ձևափոխությունները:

Թռչունների հարմարվածության առանձնահատկությունները` կապված թռիչքի հետ:

Ձկների հարմարվածությունը ջրային կենսակերպին: Ձկների բազմացման առանձնահատկությունները:

Հետսաղմնային զարգացման ձևերը: Զարգացման ուղիղ և անուղղակի ձևեր: Կերպարանափոխություն՝ ձևերը և կենսաբանական նշանակությունը:

Թրթուրային փուլ, թրթուրների ձևերը և կենսաբանական նշանակությունը կենսացիկլում: Նեոտենիա:

Կենդանի օրգանիզմների միջև գոյություն ունեցող փոխհարաբերությունները: Ներտեսակային փոխհարաբերություններ. մրցակցություն, փոխօգնություն, մակաբուծություն, կանիբալիզմ:

Կենդանի օրգանիզմների միջև գոյություն ունեցող փոխհարաբերությունները: Միջտեսակային փոխհարաբերություններ. մրցակցություն, սիմբիոզ (մուտուալիզմ, կոոպերացիա, կոմենսալիզմ, ամենսալիզմ, մակաբուծություն):

Կենդանի օրգանիզմների միջև գոյություն ունեցող փոխհարաբերությունները: Գիշատչություն: Գիշատիչ-զոհ փոխհարաբերությունները և հարմարանքները՝ կապված կենսակերպի հետ:

Մակաբուծության ծագումը և էվոլյուցիան: Մակաբույծների տարածվածությունը բնության մեջ: Մակաբույծների կառուցվածքային առանձնահատկությունները՝ կապված մակաբուծային կենսակերպի հետ:

Մակաբույծի տիրոջ օրգանիզմ մուտք գործելու ուղիները: Մակաբույծների տեսակները ըստ տեղակայման վայրի և մակաբուծության տևողության (էկտո- և էնդոմակաբույծներ, ժամանակավոր և մշտական մակաբույծներ):

Մակաբույծների զարգացումը տիրափոխությամբ: Մակաբույծների տերերի տեսակները /վերջնական, միջնորդ, լրացուցիչ միջնորդ, պահեստային/: Հասկացություն բիո- և գեոհելմինթների մասին:

Էկոլոգիայի տեղն ու դերը գիտությունների համակարգում: Էկոլոգիա գիտության ծագումն ու զարգացումը, ուսումնասիրության օբյեկտը և առարկան, նպատակը և խնդիրները: Էկոլոգիա, բնապահպանություն և ռացիոնալ բնօգտագործում հասկացությունների ընդհանրություններն ու տարբերությունները:

Բնական միջավայր, շրջակա միջավայր և աշխարհագրական միջավայր (երկրորդային բնություն) հասկացությունները, դրանց տարբերությունները: Հասկացություն բնակության միջավայրի մասին: Օրգանիզմների գոյության միջավայրերը և պայմանները. ոչ կենսական՝ անօրգանական միջավայրեր (ջրոլորտ, մթնոլորտ, հող): Կենսական միջավայրեր՝ կենդանի օրգանիզմները որպես կյանքի միջավայր:

Շրջակա միջավայրի որակ: Կենդանի օրգանիզմները որպես կենսաբացահայտիչներ: Կենսաբացահայտման մեթոդներ:

Հասկացություն կենսացենոզի, կենսաերկրացենոզի և էկոհամակարգի մասին: Կենսացենոզի բնութագիրը (տեսակային կազմ, տարածական կառուցվածք): Էկոլոգիական խորշ (մրցակցային բացառման կանոն): Սահմանային էֆեկտ:

Էկոհամակարգեր, դրանց գործունեության սկզբունքներն ու կառուցվածքը: Էներգիայի և նյութերի աղբյուները և փոխանցման ուղիները էկոհամակարգերում: Սննդային շղթաներ՝ արոտային և դետրիտային: Սննդային ցանց: Սննդային մակարդակ:

Նյութերի շրջապտույթը էկոհամակարգում: Պրոդուցենտներ, կոնսումենտներ, ռեդուցենտներ:

Էներգիայի կորուստները սննդային շղթաներում, թվաքանակի և կենսազանգվածի բուրգեր: Էկոհամակարգի արդյունավետությունը: Առաջնային և երկրորդային արտադրանք /արդյունավետություն/: Առաջնային արդյունավետության որոշման մեթոդները:

Ցիկլիկ և ուղղորդված փոփոխությունները էկոհամակարգերում (ֆլուկտուացիա, սուկցեսսիա, էվոլյուցիա): Կենսաբանական համակարգերի էվոլյուցիան և դրանց հետազոտման մակարդակները:

Էկոհամակարգերի բազմազանությունը և տիպերը: Ագրոէկոհամակարգեր:

Էկոհամակարգային ծառայություններ՝ դասակարգումը և արժևորումը:

Ջրային էկոհամակարգեր՝ բնական և արհեստական հիդրոէկոհամակարգեր:

Ջրհավաք ավազան: Ջրհավաք ավազանները որպես բաց համակարգեր: Ջրհավաք ավազանի ազդեցությունը ջրային էկոհամակարգերի վրա:

Լճեր: Լճերի դասակարգումը ըստ ծագման, հանքայնացման, հոսքի ռեժիմի, տեսակարար բիոակտիվության, ջերմաստիճանային ռեժիմի: Ջերմաստիճանային ստրատիֆիկացիա:

Լճերի կենսաբանական դասակարգում: Լճերի գոտիականությունը: Ուղղահայաց և հորիզոնական: Ջրի շարժում: Լճերի բնական և արհեստական ծերացում:

Հայաստանի լճերը և դրանց առանձնահատկությունները:

Գետեր: Լեռնային գետերի առանձնահատկությունները: Բրեդշոուի մոդել: Գետային պրոցեսներ՝ էրոզիա, տեղատարում և կուտակում: Գետային բիոտոպեր:

Հայաստանի գետային էկոհամակարգերը և դրանց արդի վիճակը:

Ճահիճներ: Ճահիճների՝ որպես էկոհամակարգի բնութագիրը: Ճահիճների կենսաբազմազանությունը: Հայաստանի գերխոնավ տարածքները:

Հիդրոբիոնտների սննդառության տիպերը՝ ավտոտրոֆ, հետերոտրոֆ: Սննդային էլեկտիվություն: Կերային ռացիոն՝ ընդհանուր և մասնակի: Սննդառության ինտենսիվություն և սննդի յուրացում:

Հիդրոբիոնտների կենսական ձևերը. Պլանկտոն: Դասակարգումը: Պլանկտոնային օրգանիզմների լողունակությունն ապահովող հարմարանքները: Միգրացիա:

Հիդրոբիոնտների կենսական ձևերը. Նեկտոն: Դասակարգումը: Լողունակությունը: Միգրացիա: Սննդառության առանձնահատկությունները:

Հիդրոբիոնտների կենսական ձևերը. Բենթոս: Դասակարգումը: Հատակային կենդանիների սննդառության և վերարտադրողության առանձնահատկությունները: Բենտոնտների դերը գրունտի ձևավորման պրոցեսում: Պերիֆիտոն:

Խեցգետնի կենսաբանական և պոպուլյացիոն առանձնահատկությունները: Խեցգետնի տարածումը և պոպուլյացիաների արդի վիճակը Հայաստանում:

Կենսոլորտը որպես համամոլորակային էկոհամակարգ: Կենսոլորտի կառուցվածքը և կազմավորման օրինաչափությունները: Կենսոլորտի սահմանները:

Կենսաբազմազանությունը որպես կենսոլորտի հիմք: Կենդանի նյութի հատկություններն ու ֆունկցիաները:

Կենսաերկրաքիմիական ցիկլեր: Պահուստային և փոխանակային ֆոնդեր: Կենսոլորտում նյութերի մեծ և փոքր շրջապտույտները (ածխածնի, թթվածնի, ազոտի, ֆոսֆորի և ծծումբի շրջապտույտներ): Կենսոլորտի էվոլյուցիան:

Հասկացություն նոոսֆերայի մասին: Մարդու ազդեցությունը կենսոլորտի վրա: Մարդը և հասարակությունը որպես սոցիալ-էկոլոգիական փախազդեցության սուբյեկտներ: Սոցիալ-էկոլոգիական փոխազդեցությունը և դրա հիմնական բնութագրիչները:

Մարդու միջավայրը և միջավայրի տարրերը որպես սոցիալ-էկոլոգիական փոխազդեցության սուբյեկտներ: Մարդու միջավայրի բաղադրիչների դասակարգումը: Միջավայրի գործոնների ազդեցությունը մարդու վրա: Մարդու ադապտացիան շրջապատող միջավայրին և նրա փոփոխություններին:

Կենսոլորտի էվոլյուցիան մինչև մարդու ծագումը: Մարդու գործունեության էկոլոգիական հետևանքները տարբեր ժամանակաշրջաններում: Արդյունաբերական և հետարդյունաբերական հասարակություն: Ազգաբնակչության թվաքանակի աճ:

Էկոլոգիական ճգնաժամ: Ռեսուրսների ճգնաժամ: Բնության և հասարակության փոխհարաբերությունների զարգացման հեռանկարները. նոոսֆերայի իդեալական և կայուն զարգացման հիմնախնդիր: